Dat kinderen veilig moeten kunnen spelen, is altijd een belangrijke zaak geweest voor de speeltuinen. Een van de redenen waarom ze ooit opgericht zijn, is dat spelen op straat door het toenemend verkeer steeds gevaarlijker wordt. Maar ook de veiligheid in de speeltuin zelf heeft altijd aandacht gevraagd. De steeds strengere veiligheidseisen die hebben geleid tot een enorme investering in de speeltuinen, komen niet uit de lucht vallen.

Toestellen en ondergrond

Al eind jaren dertig worden er speeltoestellen vervangen omdat ze niet veilig genoeg zijn voor de kinderen. Zo worden in 1938 de oorspronkelijke schommels in Noorderkwartier vervangen door jazz-schommels. Die blijven lang populair, maar moeten uiteindelijk ook weer verdwijnen om veiligheidsredenen. Dat in 1964 de opening van de speeltuinen Zuid West en Professorenwijk wordt uitgesteld, heeft vooral te maken met het feit dat de gemeente de reeds geplaatste toestellen ondeugdelijk, dus gevaarlijk vindt. Ook de hoge glijbanen – vaak zelf gemaakt – zijn een zaak van zorg. In de jaren zeventig worden er al diverse afgekeurd en vervangen door andere, doorgaans een stuk lager.

Ook de ondergrond van de klimtoestellen baart zorgen. Die staan oorspronkelijk op asfalt, later meestal op betontegels. Al in 1964 vragen enige verenigingen bij de LBS naar de mogelijkheid die ondergrond door rubberen tegels te vervangen. Het is niet duidelijk wat met die vraag gebeurd is. In 1970 wordt in ieder geval wel actie ondernomen bij openbare speelplaatsen. Na vragen in de gemeenteraad besluit het stadsbestuur daar overal de betontegels te vervangen door rubberen. Een paar jaar later komen ook houtsnippers als ondergrond in zwang. Bij lang niet alle speeltuinen wordt de ondergrond vervangen. Nog in 1996 is het een aandachtspunt bij de verbetering van de veiligheid.

Groeiende zorg

De veiligheid in speeltuinen en op andere speelplaatsen leidt in de jaren zeventig tot toenemende zorgen. In 1975 presenteert NUSO een alarmerend rapport. Veel speelwerktuigen zijn levensgevaarlijk, vooral wippen, glijbanen en schommels. Hoe gevaarlijk blijkt wel uit cijfers die tien jaar later worden gepresenteerd. Per jaar belanden in Nederland zo’n 20.000 kinderen in het ziekenhuis door een bezoek aan een speeltuin of speelplaats.

Voor de goede orde: het gaat hier niet alleen om de verenigingsspeeltuinen, maar om alle speelplekken, ook openbare en particuliere. De verenigingen doen hun best om de speeltuin zo veilig mogelijk te houden, of te maken. Maar men is het erover eens dat er eindelijk eens heldere richtlijnen moeten komen. In Nederland bestaan onveilige situaties die bijv. in Duitsland door strengere regels voorkomen worden.

Die strengere regels komen er dan ook begin jaren negentig, in Europees verband. Later worden ze nog verder aangescherpt. Het leidt tot een jarenlang verbeteringsprogramma, met hoge kosten. Gelukkig blijkt de Leidse veiligheidssituatie niet zo rampzalig dat er direct speeltuinen gesloten moeten worden. Maar er is veel werk aan de winkel.

Nu

De Leidse speeltuinen voldoen sindsdien volledig aan de steeds strengere normen wat betreft de veiligheid. De controle daarvan ligt volledig bij de gemeente. Bij elke speeltuin wordt in opdracht van de gemeente Leiden jaarlijks door een onafhankelijke organisatie een inspectie bij alle speeltoestellen wordt uitgevoerd. Het gevolg hiervan kan zijn dat speeltoestellen verwijderd worden of gerepareerd. Voor onderhoud, vervanging en verdere verbeteringen is financiële ruimte vastgelegd in het gemeentelijk Meerjaren-Investeringsprogramma (MIP).

De vraag wordt wel eens gesteld of we hierin niet doorgeschoten zijn. Is het wel wenselijk om elk risico uit te bannen? Leren kinderen zo nog wel dat ze ook zelf moeten opletten? Moeten we niet accepteren dat kinderen met schaafwondjes of blauwe plekken thuiskomen? We willen toch ook avontuurlijk spelen, maar in een boom klimmen mag niet…

Misschien is dat zo. Aan de andere kant wil toch niemand terug naar een situatie waarin jaarlijks duizenden kinderen naar het ziekenhuis moeten door een ongeluk in de speeltuin.